Ahmet Güngör | Bir Tutkudur Enduro! Atın sanki evrimleşip metale döndüğü devirlerden gelmiştir. Buram buram macera kokar. Her torku sonrakine can verir.
En uzun ve esnek ön amartisör oranıyla ve büyük çaplı cant çapıyla Devamı...
Alpaslan Kuzucan | Motosiklet Felsefesi Motosiklet sahibi olmak sizi motorcu yapmaz aynen piyano sahibi olmanın sizi müzisyen yapmayacağı gibi. Motorcular vardır,
ulaşımlarını motosikletle sağlayanlar vardır. Bir hedefe ulaşmak Devamı...
Dişli oranı, dişli dediğimiz tahrik çarklarının birbirine geçmiş dişlerinin yada zincir ile bağlanmış iki dişlinin yada kayışla bağlı iki kasnağın yada halatlarla bağlı makaraların birbirleri ile olan ilişkisidir.
Birbirine geçmiş durumda dönen iki dişli düşünelim. Küçük olanı 13 dişe sahip ve büyük olanı da 21 dişe sahip olsun. Burada dişli oranı 13/21 yada 1/1.62(1:1.62) dir.
Orandaki ilk numara genellikle gücün yüklendiği dişlinin numarasıdır. Motosiklette bu ön dişlidir. 1/1.62 yada 1:1.62 demek küçük dişlinin her bir tam dönüşünde büyük olan dişli 0.62 dönüş yapmaktadır demektir. En büyük dişli diş sayısı 42 ise bu durumda ikinci vitesle üçüncü vites arsındaki oran 21/42 olur yani küçük dişlinin her bir dönüşünde büyük dişli 0.31 dönüş yapar. Bu durum böyle gider.
Çarklardaki diş sayısı dişli çarkının çevresi ile orantılı olduğundan(büyük dişlide daha fazla diş var demektir) dişli oranı çarkların çevrelerinin(3.14Xyarıçapın karesi) birbirilerine oranlarıyla da belirlenir.
Çark dişlileri iki vites değişimi esnasında kaymayı önlemekte olduklarından bunların vites değişimi sırasındaki temas noktalarında hızlarının aynı olması gerekir. Bir diğer deyişle dişli oranları dişli çarklarının çapları ile orantılı olmakla beraber aynı zamanda çarkların dönüş hızları ile de kısmi bir oran bağı içindedirler.
Dişlerin sayılması tam bir dişli oranının hesabını verir. Burada çap önemli değildir. Küçük çarkın 13 dişinin her dönüşü büyük çarkın da 13 dişini döndürecektir. Dişler birbirlerine geçmiş durumda oldukları sürece diş sayımı ve dönüşlerin sayımı tam yapılır. Çap ölçümleri daha çok dişli olmayan kayışla tahrikli kasnaklar(volant) yada palanga makaralarında ki oran hesapları için kullanmaktadır. Kayışlarında dişleri olanlar vardır. Bunun karşılığında bu dişleri tutacak kasnak cinsleri de vardır. Mesela kam millerini krank miline bağlıyan trigger kayışı bu türdendir. Bu kayışla(drivetrains) otomobil defransiyellerinde ilave bir dişli takımı ile tekerlerde ilave bir mekanik avantaj elde edilir. Yine aktarımda değişik araç sürati elde etmek üzere değişik dişli takımları kullanılır. Bu birimler şaftla bağlanıp ayrılabildikleri gibi transaks denen bir birimle de ayrılıp birleştirlebilirler.
Şimdi mesela birinci vitesde 2.97:1 olan bir dişli oranı dördüncü viteste 1.00:1 ise bu her iki dişlinin de 4. vites de aynı hızla döndüğünü gösterir. Birde araçların lastiklerinden bu metotla çapa ve dönüşe bağlı olarak alınan mesafeyi buluruz. Örneğin aracın lastiği 295/35-18, bu lastiğin çapı 2.08metre olur ki aynı zaman bu araç tekerin her bir tam dönüşünde araç 2.08metre yol kat ediyor demektir. Lastik çapını büyütmek vites dişlisini büyütmek gibidir. Bu şekilde yine aracın lastiğinin çevresini aracın devir hızı ile çarpıp bunu bileşik dişli oranına bölersek aracın süratini buluruz. Yine aracın motorunun bir dönüşünü ile alacağı mesafeyi lastik çevresini birleşik dişli oranına bölerek bulabiliriz. Otomobillerde buna vites oranına ilaveten defransiyel bileşik oranı da katılır.
Yakın oran demek çarkların dişli oranlarının birbirine yakın olması demektir. Mesela birinci vites oranı 4:1 ikinci vites oranı 2:1 olan bir dişli kutusu, birinci viteste oran 4:1 ikinci viteste bu oran 3:1 olan bir vites kutusundaki dişlilere oranla daha uzak oranlı yerleştirilmiş demektir. Uzak oranlı dişlilerde 4/1=4 ve 2/1=2 ve aktarım dişli oranı 4/2 yani 200% dür. Halbuki yakın dişli oranlı aktarım organında 4/1=4 ve 3/1=3 ve aktarım dişli oranı 4/3 yani 133% olur. 133% ise 200% den ufak olduğundan 133% yani 1.33 oran yakın oran olur. Spor otolarda ve motorlarda sürücünün sık vites değiştirerek motoru güç bandında tutabilmesine yönelik bir çalışmadır.
Burada ilk ve son çarkların diş sayıları vites oranlarının hesabında önemlidir. Ara dişliler büyüklükleri ne olursa olsun tümsel zincir oranını değiştirmezler. Bazı makineler de her bir ara dişli zincirin dönüş yönünü değiştirmesi açısından önemlidir. Geri viteslerdeki boş dişliler gibi. Çok uzun aktarımlarda çarkların çapını anormal büyütmek yerine yine bu tip boşta çarklar yada tembel çarklar kullanılır. Çünkü aşırı büyüyen çarkın atıl kütle ivmesi dengelenemeyecek salınışlara yol açabilir.
Alfa. _________________ Karanlığa küfür edeceğinize kalkıp bir mum yakın. Konfiçyüs.
arka dişli normalinde 46 diyelim
ama biz bunu 40 veya 38 dişli yapmak istiyoruz
çizimi nasıl yapıcaz ?
dişli çapını neye göre hesaplıyoruz ? _________________
Kayıt: Mar 04, 2007 Mesajlar: 527 Nerden: İstanbul OFFLINE
Tarih: Pzr Ksm 30, 2008 11:31 pm Mesaj konusu:
MAQARA demiş ki:
arka dişli normalinde 46 diyelim
ama biz bunu 40 veya 38 dişli yapmak istiyoruz
çizimi nasıl yapıcaz ?
dişli çapını neye göre hesaplıyoruz ?
Makina elemanları kitaplarında dişli çark ve dişli çark mekanizmaları bölümüne bir göz atarsanız detaylı açıklama vardır. Çok kısaca anlatılacak bir konu değildir.
İnternetten:
Modül ve diş sayısını girdiğinizde ; size Taksimat (D), Diş üstü çapı(Da) ve Diş dibi çapı ( Df) nı otomatik olarak hesaplıyan programlar var. Bunlardan faydalanabilirsiniz.
P= Modul
N= Dis Sayisi
Do= Disustu Capi
ise,
P= (N+2)/Do
formulu size dislinin modulunu bulduracaktir.
Bunların formülleri var ama düz, konik, helisel ve nihayetsiz dişli tiplerinde farklıdır.
Mesela düz dişli:
df = m*Z + 2*m
d = m*Z
da =m*Z - 2.335*m
Formüllerin açıklaması:
Dişli çap hesapları modül (m) denilen ve diş iriliğini gösteren bir index büyüklüğe göre yapılır.
Modül hatvenin Pİ sayısına bölümü olarak tarif edilmiştir. Böyle bir tarif formülleri sadeleştirmektedir. Hatvenin büyük yada küçük oluşu dişin iriliğini gösterdiğinden hatvenin sabit bir değere bölümü olan modül de diş iriliğini gösteren bir büyüklüktür.
Taksimat dairesinin çevresi mantıken (Hatve * diş sayısı) olduğundan,
taksimat çapı (Hatve*diş sayısı)/Pİ olmalıdır.
Fakat biz Hatve/Pİ 'ye m (modül) dersek; o zaman taksimat çapı: m*Z şeklinde basitleşir.
Diş üstü çapı taksimat çapından 2*m kadar büyük yapılır. (Tek tarafta taksimattan diş üstüne kadar olan mesafenin bir modüle eşit olması, modüle fiziksel bir anlam kazandırır. Modülü hatvenin Pİ sayısına bölümü şeklinde soyut bir büyüklük olarak düşünebileceğimiz gibi taksimat ile diş başı arasındaki mesafe olarak da düşünebiliriz.)
Diş dibi dişlerin rahat çalışması için diş üstüne kıyasla daha derin yapılmak zorundadır. Boşluk miktarı değişik kaynaklarda değişik ifade edilmekle birlikte çoğunlukla tek tarafta 0.167*m kadar verilir. O zaman diş dibi çapı taksimat çapından 2*(m+0.167m)=2.335*m kadar küçüktür.
Helisel dişli:
df = m*Z/cos(b) + 2*m
d = m*Z/cos(b)
da =m*Z/Cos(b) - 2.335*m
Formüllerin açıklaması:
Helis dişlilerde iki ayrı hatveden (yada modülden) bahsedilebilir: alın hatvesi ve normal hatve. Alın hatvesi dişliye karşıdan baktığımızda ölçtüğümüz hatvedir. Normal hatve ise dişlere normal geçen bir düzlemde ölçülen hatvedir. Dişliyi açan çakı helis açısı boyunca hareket ettiğinden hatvesi olan (Pİ*m) normal hatveye eşit olmalıdır. Alın hatvesi ise hipotenüs etkisiyle normal hatveden daha uzun ölçülür ve (Pİ*m/cos(b)) dir. Alın hatvesinin büyümesinden dolayı taksimat çapı da aynı nisbette büyüyerek m*z/cos(b) olur.
Diş yükseklikleri helis açısından etkilenmediğinden diş üstü çapı alın dişlilerde oldıuğu gibi taksimat çapından 2*m kadar büyük yapılır.
Diş yükseklikleri helis açısından etkilenmediğinden diş dibi çapı alın dişlilerde oldıuğu gibi taksimat çapından 2.335*m kadar küçük yapılır.
konik dişli:
Konik dişli diğer dişlilere göre daha karışık gözükse de ölçüler sadece pisagor bağıntısı ve basit trigonometrik bağıntılar kullanılarak kolayca bulunabilir.
Konik dişlilerin çap hesaplarında bilinmesi gereken iki ayrıntı vardır:
Birincisi, Konik dişlide taksimat çapı olarak kasdedilen çap, konik dişlinin en dış yüzeyindeki diş kesitinin taksimat çapıdır. Ayrıca diş yüksekliği olan 2.166*m de bu yüzeydeki dişin yüksekliğidir. Dişler merkeze yaklaştıkça incelir.
İkincisi, Konik dişlilerin çap ölçüleri karşılık dişlisinden bağımsız değildir. Konik dişlilerde birlikte çalışan dişlilerin geometrisi birbirini etkiler. Konik dişlinin taksimat açısı iki dişlinin diş sayılarına bağlıdır.
Konik dişli hesabında şu sırayı takip etmek gerekir:
1- d1 ve d2 taksimat çapları bulunur. (d1=Z1*m ve d2=Z2*m)
2- İki konik dişlinin oluşturduğu dik üçgenin taksimat çizgisinden geçen hipotenüs hesaplanır.
3 ve 4- Diş üstüne ve diş dibine karşılık gelen çizgilerin boyları taksimat çizgisinin üstündeki ve altındaki iki küçük üçgenin hipotenüslerine karşılık gelir.
5 ve 6- yukardaki ölçüler hesaplandıktan sonra tüm açılar ataks, aüst, aalt (Arctanjant ile) hesaplanabilir.
8 ve 9- Hipotenüs boyları ve açılar kullanılarak diş üstü ve diş dibi çapları kolayca bulunur.
Nihayetsiz dişli:
Nihayetsiz dişliler helisel dişlinin bir türevidir.
Nihayetsiz dişlinin diş sayısı çok azdır. (1 yada birkaç diş). Nihayetsiz dişlinin diş sayısı genellikle ağız sayısı olarak anılır.
Nihayetsiz dişlilerde diş sayısı ve helis açısına göre çap bulmak yerine genellikle çapa uygun helis açısı bulunur.
Her turda nihayetsiz dişli çevresi (D*Pİ) kadar yol katederken helis (Ağızsayısı*hatve) kadar ilerler.
Bu helisi açmamız mümkün olsaydı şekilde görülen üçgeni elde ederdik. Bu üçgen yardımıyla helis açısını bulabiliriz. Bu helis açısı aynı zamanda çarkın da helis açısı olduğundan helis dişlilerde taksimat çapını bulduğumuz biçimde çarkın taksimat çapını buluruz. (Not: Helis dişlilerde taksimat çapının alın dişlilerden kosinüs faktörü kadar büyük olduğunu unutmayınız)
Özetle senin kitaplarını iyice araştırman lazım. Bu konu çok basit ve kısa anlatılacak bir konu değildir ayrıca benim tecrübeli olduğum bir alan değil. Yukarıdaki bilgileri sana internetten indirdim ama çizimler çıkmadı.
Bu forumda yeni konular açamazsınız Bu forumdaki mesajlara cevap veremezsiniz Bu forumdaki mesajlarınızı değiştiremezsiniz Bu forumdaki mesajlarınızı silemezsiniz Bu forumdaki anketlerde oy kullanamazsınız
Sıkça Sorulan Sorular
Arama
Motosiklet Grupları
Hesabınız
Özel Mesajlar (PM)
Giriş
